Xẩm được ’làm mới’ với beatbox & world music

Đêm diễn “Xẩm và đời” vinh danh nghệ thuật Xẩm tại Nhà hát lớn Hà Nội đã diễn ra khá thành công, ngoại trừ những giây phút vấp váp không đáng có của nữ MC dẫn chuyện. Trong vòng 2 giờ đồng hồ với 19 tiết mục, các nghệ sĩ Hà Thành đã mang đến cho khán giả một bức tranh khá toàn diện về Xẩm, từ những giai điệu kinh điển phổ biến ở khắp miền Bắc những năm đầu thế kỷ 20 đến những làn điệu gắn liền với cuộc sống đương đại, và cuối cùng là những thử nghiệm táo bạo đưa Xẩm hòa nhập với dòng chảy của âm nhạc hiện đại như beatbox, hiphop, world music.

NSUT Thanh Ngoan & Mai Tuyết Hoa mở màn đêm diễn bằng bài Xẩm tàu điện, được sáng tác từ bài thơ ’Lỡ bỡ sang ngang’ nổi tiếng của Nguyễn Bính

Trong lần “khoác áo gấm” vào Nhà hát lớn lần này, Xẩm đã tái hiện trên sân khấu hình ảnh một Hà Nội thâm trầm, tĩnh lặng và cổ kính vào những năm 50-60, khi hát xẩm là một trong những nét đẹp của văn hoá Hà Thành. Toàn bộ sân khấu như một con phố cổ Hà Nội khiến khán giả thích thú và có cảm giác như đang được ngồi trên con phố nào đó và nghe các “gia đình xẩm” hát.

Trong vai trò người dẫn chuyện, nhà thơ Vũ Quần Phương và người đẹp Trà Ngọc Hằng ngồi bên hiên quán cà phê đặc trưng thời những năm 60 của Hà Nội và cùng trò chuyện về xẩm, về đời. Trong vai người con gái trẻ Sài Thành tới Hà Nội và được nghe về xẩm, cuộc trò chuyện giữa nhà thơ Vũ Quần Phương và Trà Ngọc Hằng đã cho thấy phần nào sự chảy trôi của lịch sử hát xẩm, sự tồn tại và phát triển của xẩm trong đời sống từ quá khứ đến thời hiện đại .

NSND Xuân Hoạch với vài Xẩm chợ ’Anh Xẩm’

Một dòng chảy thực sự của xẩm âm thầm trong cuộc sống từ quá khứ tới hiện tại, đã phần nào được tái hiện khá rõ nét trên sân khấu “Xẩm và đời”, đêm diễn được bắt đầu từ những bài xẩm cổ như Lỡ bước sang ngang, Cô hàng nước, Quyết chí tu thân, Anh Xẩm…rồi bắt sang các bài xẩm lời mới về nhiều vấn đề thời sự, tâm tư của con người trong cuộc sống hôm nay như Rau má, Tiễu trừ cướp biển… và đặc biệt là phần xẩm kết hợp với các loại hình nghệ thuật hiện đại như Beatbox, nhạc trẻ… để làm mới xẩm và dễ dàng   “chung sống” với âm nhạc ngày hôm nay cũng được khán giả đón nhận nhiệt tình.

NSND Xuân Hoạch & NSUT Thanh Ngoan & Ngọc Anh khiến khán giả thích thú với bài Xẩm ’Sướng khổ vì chồng’

“Dòng chảy” của xẩm còn ở sự tham gia của nhiều thế hệ người hát xẩm trên sân khấu, thế hệ “lão làng” thì có NSND Xuân Hoạch, NSUT Thanh Ngoan, NSUT Thuý Ngần; các nghệ sĩ xẩm trẻ hơn Mai Tuyết Hoa, Quang Long, rồi đến thế hệ các bạn trẻ đang miệt mài học tập, đóng góp công sức vào giữ gìn xẩm như Ngọc Trinh, Ngọc Tú, Xuân Tú, Tiến Đô…. Và đặc biệt là các cô bé mới chỉ 10, 11 tuổi cũng đắm đuối với xẩm như bé Ngọc Anh và Hồng Nga. Bé Ngọc Anh là cháu của NSUT Thanh Ngoan, đắm đuối với xẩm từ tấm bé, cô bé và NSND Xuân Hoạch, NSUT Thanh Ngoan đã tái hiện một gia đình xẩm gợi nhớ đến những gia đình xẩm xưa khiến khán giả thích thú.

Bé Hồng Nga mới học được 2 tháng nhưng đã hát rất ngọt bài xẩm Thập ân

Cô bé Hồng Nga khá đặc biệt, là cháu ngoại của nguyên Tổng bí thư Lê Khả Phiêu, cô bé mê hát xẩm vô cùng, từng bị bố mẹ cấm theo học hát xẩm nhưng cô bé không chịu, và phải cầu cứu sự can thiệp của ông ngoại để có thể được đi hát. Mới học hát chưa lâu, Hồng Nga thể hiện bài “Thập ân 10 điều” là bài khá khó của Xẩm, lần đầu lên sân khấu, vẫn còn hơi “non” nhưng Hồng Nga nhận được những tràng vỗ tay lớn khích lệ của khán giả.

NS Mai Tuyết Hoa & Quang Long

Những người trẻ yêu xẩm đến như các em nhỏ là điều tuyệt vời để Xẩm sẽ tiếp tục được bảo tồn và phát huy ở tương lai. Nhạc sĩ Quang Long chia sẻ: “Xẩm là một nghệ thuật vô cùng độc đáo, có đủ các sắc thái âm nhạc khác nhau, có thể truyền tải được những thông điệp khác nhau, nên chúng tôi muốn thông qua chương trình để chứng minh xẩm vẫn còn sức sống trong đời sống đương đại”. Các nghệ sĩ đã vô cùng hạnh phúc khi hát “Tiễu trừ cướp biển”, một ca khúc lời mới được viết trong giai đoạn đất nước đang sôi sục đấu tranh phản đối Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trái phép ở biển Đông. Phần xẩm đương đại, kết hợp với các loại hình nghệ thuật trẻ là một thể nghiệm, mặc dù đã tính toán rất kỹ nhưng ekip thực hiện vẫn luôn lo lắng cho sự tiếp nhận của khán giả, đặc biệt là lại đưa vào một chương trình đậm chất dân gian như thế này. Nhưng, không ngờ sự hưởng ứng của khán giả với những tràng pháo tay giòn giã đã là một phần thưởng khích lệ lớn.

Các nghệ sĩ trong tiết mục ’Tiễu trừ cướp biển’ – một bài xẩm được ra đời với tính thời sự ’nóng hổi’

Các ca sĩ như Hà Linh, Beatbox Minh Kiên, MK dancer đã mang một hơi thở mới đến cho xẩm qua các tiết mục “Anh Khoá hồi sinh” “Dứa dại không gai”, qua đó khẳng định sự “chung sống” hài hoà của Xẩm với các nghệ thuật khác, và chất liệu xẩm đem đến nhiều cảm hứng cho các sáng tác hiện đại.

Hà Linh trong bài Xẩm kết hợp với Chèo & world music " Anh Khóa hồi sinh’

’Dứa dại không gai’ là sản phẩm của xẩm, beatbox, hiphop & nhạc điện tử

Những người yêu xẩm cũng khá xúc động và bất ngờ khi con gái nghệ nhân Hà Thị Cầu, chị Nguyễn Thị Mận đã tái hiện khá sâu sắc dáng dấp nghệ nhân Hà Thị Cầu ngày nào với bài xẩm nổi tiếng cố nghệ nhân: “Ơn Đảng trọn đời”. “Báu vật” của Xẩm tuy không còn nữa, nhưng những thế hệ tiếp theo như chị Mận, như nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa, học trò cưng của nghệ nhân Hà Thị Cầu, các nghệ sĩ xẩm… vẫn theo gương bà đắm đuối với xẩm và hết lòng để gìn giữ “báu vật dân gian” là hát xẩm.

Chị Nguyễn Thị Mận với tiết mục ’Ơn Đảng trọn đời’

Ngọc Tú – Ngọc Trinh trong tiết mục Cô hàng nước

Xuân Tú – Tiến Đô với "Quyết chí tu thân’

Khương Cường & Giáng Ly trong tiết mục xẩm phồn huê ’Cái trống cơm’

Sự đa dạng, nhiều màu của Xẩm trên sân khấu “Xẩm và Đời” làm khán giả hài lòng. Và đây là việc làm ý nghĩa để vinh danh xẩm, để Xẩm hiện hữu rõ rệt hơn trong đời sống nghệ thuật hôm nay.

Nguyên tổng bí thư Lê Khả Phiêu, GS- Anh hùng lao động Vũ Khiêu, GS TS Hồng Vinh, Chủ tịch Hội đồng lý luận phê bình văn học VN dưới hàng ghế khán giả.

Giám đốc khu vực châu Á của CLB Manchester City, ông Stephan Cieplik là một khán giả đặc biệt của chương trình tối qua. Chia sẻ sau đêm diễn, ông bày tỏ sự thú vị đặc biệt với hát xẩm và nói mặc dù không hiểu ngôn ngữ nhưng âm nhạc đã lôi cuốn ông từ đầu đến cuối chương trình.

L.V
ảnh: Hải Bá, Như Hoàn

Nguồn: maskonline